İş sözleşmesinde eğitim karşılığı cezai şart konulduğu sıkça rastlanan bir durumdur. Özellikle bankalar, havayolu şirketleri ve kurumsal diğer şirketler iş sözleşmesinde eğitim karşılığı cezai şart yoluna başvurmaktadır. Eğitim karşılığı cezai şart sebebiyle işçi, iş sözleşmesinde öngörülen süre boyunca çalışmaya zorlanmaktadır. Söz konusu durum işten ayrılmak isteyen işçi bakımından büyük bir sorun teşkil etmektedir. Çünkü işçi, eğitim giderlerini nasıl ödeyeceğim endişesiyle işten ayrılmayı göze alamamaktadır. Ancak her durumda işçinin, iş sözleşmesindeki cezai şartı tamamen ödemesi mümkün değildir. Nitekim Türk Borçlar Kanunu m.182/son hükmü de bu duruma işaret etmektedir.
İş sözleşmesinde eğitim karşılığı cezai şartın geçerliliği birtakım koşullara tabidir. Ayrıca bazı hallerde işçi, işten ayrılsa dahi cezai şartı ödemekle yükümlü olmayacaktır. Özellikle döviz olarak öngörülen cezai şart, işçilerin fazlasıyla kaygılanmasına neden olmaktadır. Bu yazımızda eğitim masraflarının işçiden istenmesinin hangi durumlarda mümkün olacağını detaylı bir şekilde açıklayacağız.
İş Sözleşmesinde Eğitim Karşılığı Cezai Şart Geçerli Midir?
İş hukuku kapsamında tek taraflı olarak cezai şart öngörülmesi mümkün değildir. İşçi aleyhine cezai şart içeren bir iş sözleşmesi varsa cezai şart hükmü geçersiz olacaktır. Ancak eğitim karşılığı cezai şart durumunda tamamen farklıdır. Çünkü eğitim karşılığı cezai şart, niteliği gereğince sadece işçi aleyhine öngörülebilir. Dolayısıyla iş akdinde yalnızca işçi aleyhine cezai şart var gerekçesine dayanarak cezai şartın hükümsüz hale getirilmesi söz konusu olamayacaktır.
İş sözleşmesinde eğitim karşılığı cezai şart, kural olarak geçerlidir. Eğitim karşılığı cezai şart hukuki bir uygulamadır.Ancak konuyla ilgili en doğru bilgi için Yargıtay kararlarını incelememiz gerekmektedir. Şöyle ki; Yargıtay’a göre, eğitim karşılığı belirli bir süre çalışması şartına bağlı olarak işçi aleyhine konulan cezai şartın tek taraflı değerlendirilmesi mümkün değildir. Cezai şart hükmü, ancak belirli ölçüler içerisinde geçerli olacaktır.
Eğitim Karşılığı Cezai Şartın Geçerlilik Koşulları Nelerdir?
Eğitim karşılığı cezai şartın geçerli olabilmesi için aranan koşulları şu şekilde sıralayabiliriz:
- Cezai şart, verilen eğitim ile orantılı olmalıdır.
- Eğitim bedeli olarak öngörülen cezai şart fahiş tutarda ise indirim zorunlu olacaktır. Bu husus TBK m.182/son’da açıkça belirtilmiştir. İlgili kanun hükmüne göre; “Hakim, aşırı gördüğü ceza koşulunu kendiliğinden indirir.” denmiştir. Söz konusu durum, özellikle döviz borçlanmalarında önem taşımaktadır. Döviz kurunda gerçekleşen ve öngörülemeyen artışlar, cezai şartın fahiş tutarlara ulaşmasına neden olmaktadır. İşte bu halde aşırı ifa güçlüğü durumu da karşımıza çıkmaktadır. Dolayısıyla indirim gerçekleşmesinin ardından eğitim masraflarının işçiden istenmesi mümkün hale gelecektir.
- Eğitim masraflarının işçiden istenmesi için söz konusu masrafların belgelenmesi gerekmektedir. Yapılan masrafların işçiye özel olması ve açık bir şekilde ortaya konması şarttır. Belgelenemeyen eğitim masraflarının işçiden istenmesi mümkün değildir. Eğer toplu bir eğitim söz konusuysa, giderlerin işçi başına düşen tutarı hesap edilmelidir. Yargıtay’ın 2017/19244 ve 2017/5337 sayılı kararında bu konu açıkça belirtilmiştir. İlgili karara göre; işverenin, ne kadar eğitim masrafı yaptığını ortaya koymadan 8 aylık brüt ücreti tutarında tazminat talep edemeyeceği vurgulanmış; önce yapılan masrafların tespit edilmesi gerektiği kaydedilmiştir.
- Çalışılan süreler toplam eğitim masrafından indirilmelidir.
İş sözleşmesinde eğitim karşılığı cezai şart konusu, somut olayın özelliklerine göre detaylıca değerlendirilmesi gereken bir konudur. Makalemizde konuyla ilgili en çok merak edilen hususlar hakkındaki genel bilgileri vermiş bulunmaktayız. Ancak güncel kararlar ışığında en doğru bilgiye ulaşmak için sözleşmeler hukuku avukatı ile görüşmenizi tavsiye ederiz.
Haklı Nedenle Fesihte Cezai Şart Talep Edilebilir Mi?
İş sözleşmesinde eğitim karşılığı cezai şart konulmuşsa işçinin, haklı nedenle feshi durumunda cezai şartın ödenmesi gerekmeyecektir. Dolayısıyla İş Kanunu’nda yer alan işçinin haklı nedenle derhal fesih gerekçelerinden en az birisi mevcutsa eğitim masraflarının işçiden istenmesi mümkün olmayacaktır. İşçi eğitim giderlerini ödemeden iş akdini feshedebilecektir.
Yargıtay’a göre; “…Fesih haklı ise artık fesheden aleyhine hizmet akdine aykırı eylemden söz edilemez.” Dolayısıyla eğitim karşılığı cezai şart kararlaştırılmış olsa dahi işçinin, işverene herhangi bir ödeme yapması gerekmeyecektir.İş sözleşmesinde eğitim karşılığı cezai şart ile ilgili daha fazla bilgi için sözleşmeler hukuku avukatı ile görüşme sağlamanızı tavsiye ederiz. Bunun için iletişim bölümünden bize ulaşabilir ve hukuki sorularınızı avukatlarımıza yöneltebilirsiniz.
Merhaba, eğitim bedelinin maaşımdan düşülmesi karşılığında sözleşme imzalamıştım. Eğitim bedeli dolar üzerinden yazılmıştı. Ancak şimdi dolardaki artış nedeniyle maaşımın büyük bir kısmı kesintiye uğramakta. Bu durumda ne yapabiliriz?
Merhaba Cengiz Bey,
Konuyla ilgili net bir yanıt vermemiz için mevcut durum, tüm özellikleriyle değerlendirilmelidir.Bu konuda başvurulacak birtakım hukuki çareler vardır.En doğru bilgiyi almak için sözleşme avukatı ile görüşmenizi tavsiye ederiz.
Saygılarımızla.
Merhaba, 2 aylık deneme süresi içerisinde işçi tarafından yapılan fesih(istifa) sonucu iş başı yapılabilmesi için zorunlu olan bir eğitimin masrafı talep edilebilir mi?
Merhaba Hüseyin Bey,
İş sözleşmeniz var mıdır? İşe başlamanız için zorunlu olan bir eğitimin giderleri kural olarak işçiden tahsil edilememektedir. Detaylı bilgi için işçi avukatından hukuki danışmanlık almanızı öneririz.
Saygılarımızla.