İş Sözleşmesinin Sona Ermesi ve İbraname

İş sözleşmesinin sona ermesi ve ibraname, iş hukukunun önemli konularındadır. İş sözleşmesinin sona ermesi ve ibraname konularını birlikte ele almamızın sebebi; iş sözleşmesinin sona erdiği hallerde ibraname kavramının da gündeme gelmesidir.

İş sözleşmesinin sona ermesi konusuna değinmeden evvel ‘ibraname’ kavramını açıklamamız gerekmektedir. İş hukukunda ibraname; işçinin iş sözleşmesinin sona ermesi halinde herhangi bir işçilik alacağı kalmadığına dair imzalayarak işverene verdiği belgedir.

İş sözleşmesinin sona ermesi halinde işçinin imzasını taşıyan ibraname, her halde geçerli değildir. İbranamenin geçerlilik koşulları 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nda düzenlenmiştir. Kanunda yer alan koşullara haiz olmayan ibranamelerin geçerliliğinden söz edilemeyecektir.

Hangi Hallerde İş Sözleşmesi Sona Erer?

İş sözleşmesinin sona ermesi taraflar açısından birtakım sonuçlar doğurmaktadır. Ancak burada iş sözleşmesinin kim tarafından ve hangi nedenle sona erdiği büyük önem taşımaktadır. İş sözleşmesini İş Kanunu m.18 ve m.25’e göre işveren feshedebileceği gibi işçi de feshedebilmektedir.

İşçinin haklı nedenle derhal fesih hakkı olduğu gibi evlilik sebebiyle iş sözleşmesinin feshi mümkündür. İşveren de iş sözleşmesini feshetme imkanına sahiptir. Ancak işveren, iş sözleşmesini feshetmeden önce “İşveren fesih yaparken nelere dikkat etmeli?” sorusunun cevabını çok iyi bilmelidir. Bazı hallerde ise iş sözleşmesi kendiliğinden sona ermektedir. Örneğin; işçinin ölümü, belirli süreli iş sözleşmelerinde sürenin dolması iş sözleşmesini kendiliğinden sona erdiren neler arasında yer almaktadır.

İş Sözleşmesinin Sona Ermesi ve Hukuki Sonuçları

İş sözleşmesinin sona ermesi işçi ve işveren açısından bazı sonuçlar doğuracaktır. İş sözleşmesinin sona ermesinin hukuki sonuçlarını şu şekilde sıralayabiliriz:

• İşveren tarafından işten ayrılan işçiye ‘çalışma belgesi’ verilmesi,
• Kıdem tazminatının (şartları mevcutsa) ödenmesi,
• İhbar tazminatının (şartları mevcutsa) ödenmesi iş sözleşmesinin sona ermesinin hukuki sonuçları arasında yer almaktadır.

İş sözleşmesinin sona ermesi durumunda ne kadar kıdem tazminatı ödeneceği, kimlere ve nasıl ödeneceği konusunda detaylı bilgi için “Kıdem tazminatı nedir?” başlıklı yazımızı okumanızı tavsiye ederiz.

İbranamenin Geçerlilik Şartları Nelerdir?

İş ilişkisinde borcun ibra yoluyla sona ermesi ve ibranamenin geçerlilik koşulları TBK m.420’de düzenlenmiştir. İşverenler genellikle iş sözleşmesini feshettikleri zaman işçilerle ileride herhangi bir sorun yaşamamak adına hemen ibraname düzenlemektedirler. Söz konusu ibranameye işçi, “Hiçbir alacağım kalmamıştır.” şeklinde bir açıklama yazarak imza atmaktadırlar. Ancak iş sözleşmesinin sona ermesinden sonra tüm işçi alacaklarını ortadan kaldırıcı nitelikte olan ibranamede böyle soyut bir açıklama yapılmaması gerekmektedir.

Yargıtay, iş ilişkisinin sona ermesinden evvel işe girişte veya iş ilişkisi devam ederken düzenlenen ibranameleri geçerli saymamıştır. İbranamenin düzenlenmesinde yapılacak en küçük hata, onun geçersizliğine neden olacaktır. Şüphesiz ki bu durum işverenleri zor duruma sokacak niteliktedir.

İbranamenin geçerlilik koşullarını şu şekilde sıralayabiliriz:

• İbra sözleşmesinin yazılı olması,
• İbra tarihi itibariyle sözleşmenin sona ermesinden başlayarak en az 1 aylık sürenin geçmiş olması,
• İbra konusu alacağın türünün ve miktarının açıkça belirtilmesi,
• Ödemenin hak tutarına nazaran noksansız ve banka aracılığıyla yapılması gerekmektedir.

Yukarıda sayılan koşullara uygun hazırlanmayan ibranameler kesin olarak hükümsüzdür.

İşveren karşısında ekonomik olarak güçsüz olan işçinin, hak ve alacaklarından ibra ile vazgeçmesi Yargıtay’a göre hayatın olağan akışına uygun değildir. Bu şekilde yapılmış ibranameler geçersiz kabul edilmektedir.

İş sözleşmesinin sona ermesi ve ibranamenin geçerlilik şartlarıyla ilgili detaylı bilgi almak için mutlaka iş hukuku avukatı ile görüşme sağlanmalıdır.

Tehditle İbraname İmzaladım, Geçerli Midir?

İş sözleşmesinin sona ermesi halinde ibraname imzalayan işçi, bazen bunu zorla gerçekleştirmiş olabilir. Uygulamada tehdit ve korkutma yoluyla ibraname imzalayan veya ibraname imzaladığının farkında bile olmayan birçok işçi vardır. Bu halde işveren, işçinin alacaklarını ödemekten kurtulmayı amaçlamaktadır. Ancak bu şekilde imzalatılan ibranamelerinin hiçbir geçerliliği yoktur.

İrade fesatı hali, iş hukukunda ibranameler bakımından önemle ele alınması gereken bir konudur. Ancak makul gerekçelerle esaslı hataya düşen veya korkutma ile imzalanan ibranamenin hiçbir değeri yoktur. Örneğin; işveren, işçiye ibranameyi imzalamadığı takdirde hiçbir alacağını ödemeyeceği yönünde beyanda bulunuyorsa korkutma ve tehdit unsurlarının varlığından söz etmemiz gerekecektir. İşçi eğer ibranameyi başka herhangi bir belge sanarak imzalıyorsa bu halde ise aldatma unsurunun var olduğunu söylememiz mümkündür. Her iki halde de işçi tarafından imzalanan İBRANAME GEÇERLİ OLMAYACAKTIR.

Yukarıda belirttiğimiz veya benzeri durumlara maruz kalarak ibraname imzalayan işçi, işverene karşı işçi alacağı ihtarnamesi gönderebilir. Verilen süre içerisinde işveren ödeme gerçekleştirmezse bu kez işçi alacağı davası ve arabuluculuk sürecine başlanmalıdır. Konuyla ilgili zaman kaybetmeden hukuki işlem başlatmak maddi kayıpların yaşanmasını önleyecektir. Bu nedenle bir an evvel işçi avukatına danışılması en doğru tercih olacaktır.